İdari Yargı Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı*
‘Kararların gerekçeli olması’ demek, dayandığı kanuni ve hukuki sebeplerin, hüküm kısmında yer alması demektir. Gerekçe, hem davanın taraflarına kararın nedenini açıklar, hem de temyiz yoluyla incelemeyi kolaylaştırır. Gerekçeler hükmün zaruri unsurlarından biridir. Zira hükmün doğru ve isabetli olup olmadığını tayinde ölçü olacak olan bu mucip sebeplerdir. Mahkeme kararlarının gerekçeli olacağı Anayasanın 141 nci maddesinde düzenlenmiştir. Anayasal düzenlemeye paralel olarak usul kanunlarında da benzer düzenlemeler yer almaktadır. Ceza yargılamasında infaza esas teşkil eden bölüm kararın hüküm fıkrasıdır. Kararın infazında gerekçenin bağlayıcılığı yoktur. Anayasa yargısında ve idari yargıda ise , gerekçe hüküm fıkrasıyla sıkı bir ilişki içerisindedir.
İdari yargı kararlarının gerekçelerinin bağlayıcılığı konusunda , sırf bu konuyu inceleyen bir çalışma bulunmamaktadır. Ancak idari yargı kararlarının uygulanması konusunun incelendiği eserlerde yüzeysel olarak irdelenmiştir. Bu çalışmada , öncelikle gerekçe kavramı ve gerekçe zorunluluğu açıklandıktan sonra , Anayasa Mahkemesi kararları ve idari yargı kararlarının gerekçelerinin bağlayıcılığı, Anayasa Mahkemesi , Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kararlarıyla izah edilmeye çalışılacaktır
I. GEREKÇE KAVRAMI
Mefhumlar üzerinde anlaşma sağlanmadan yapılacak açıklamalar, anlaşılmamaya mahkum kalacaklardır. Bu yüzden gerekçenin tanımı üzerine sözlüklerde bir gezinti yapalım.
Türk Dil Kurumu Sözlüğünde, gerekçe üç anlam verilerek açıklanmıştır gerekçe;
1. Gerektirici sebep, esbab-ı mucibe.
2.Bir yasanın önerilmesi ve hazırlanmasında, yasa tasarısının hazırlanış ve maddelerin düzenleniş sebepleri.
3.Mahkeme kararlarında, kararın dayandığı yasal ve hukuki sebeplerin gösterilmesi .
Ejder Yılmaz ise, “Yargıcın hükmünü dayandırdığı nedenler; Anayasaya göre mahkemelerin verdikleri hükümler gerekçeli yazılmalıdır .” diyerek gerekçenin iki görünümünü sözlüğüne almıştır. Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü’nde ise; “Bir yasa, öneri ya da tasarısını, dayandığı ilke, temel kurallar ve gerekliliği ile açıklayan nedenler .” tanımı ile gerekçenin sadece bir cephesi gösterilmektedir.
Gözübüyük’e göre ise gerekçe, mahkemenin verdiği kararda dayandığı fiili ve hukuki sebeplerin gösterilmesidir . Meydan Larousse’da ise, gerekçenin şu tanımları görülmektedir: “Bir önermenin (kaziyenin) kendiliğinden var kıldığı gereklilik (lazime). Gerekçe özellikle mahkeme kararları açısından, varılan kararların mantık ve sebeplerinden meydana gelir . Tanımlardan, gerekçenin sözlük anlamı ile bir şeyin gerektirici sebebi olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca lûgatlarda yasa gerekçeleri de yer almakta olup, burada da yasaların hazırlanış maksatlarını içeren gerekçelerin bulunması gerektiği ortaya konmaktadır. Fakat bizim konumuz bunlar değil, muhakeme safhasındaki gerekçe olduğu için, kelimenin bu anlamları üzerinde fazla durmadan, mahkeme kararlarının gerekçeleri konusuna geçilecektir.
