İŞÇİ ÜCRETİNİN KORUNMASI
İŞÇİ ÜCRETLERİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN HÜKÜMLER
İşçi ve ailesinin geçimi için ücret zorunludur. Bu nedenle devlet müdahalesi gerçekleşmiştir.Özellikle ücret teminatı devlet tarafından getirilmiş işverene ve 3 ncü kişilere hatta işçiye karşı ücret korunmuştur.
1- Takas Yasağı (Ücretin takas edilememesi )
Ücret alacağı kural olarak takas edilemez. İşverenin işçiden başka bir alacağı varsa kendi alacağını işçiye ödeyeceği ücretle takas edemez.
Borçlar Kanunu Md.123/2 è Takas yasağı
123/2 – Nafaka ve iş ücreti gibi borçlunun ve ailesinin iaşesi için mutlak surette zaruri olup hususi mahiyeti itibariyle fiilen alacaklının eline verilmesi icap eden alacaklar.
Borçlar Kanunu Md.333 è Takas yasağına ilişkin iki hüküm birbiriyle aynı
Madde 333 – İşçi ücretinin tediyesi, işçinin ve ailesinin nafakası için zaruri bulunduğu takdirde;işçinin muvafakatı olmaksızın iş sahibi ücreti kendi alacağı ile mahsup edemez.
Şu kadarki kasten iras edilen zararların tazmini için mahsup icrası daima caizdir.
Takas yasağının istisnaları:
1- İşçi kasten zarar vermişse bu kasten verilen zarara karşı takas caizdir.
2- İşçi muvafakat gösterirse takas mümkündür.
Bu 2 halde takas mümkündür.Her iki halde de işçinin ücretinin tamamı bir defada takas edilebilir mi ?
Örneğin 500 YTL kasten zarar veren işçinin ücreti asgari ücret … İşçi ücretinin tamamı takas kapsamında değildir.İşçi ücretinin ancak 1/4 ü ama bu hesap pusulasındaki ¼ değil işçinin ve ailesinin geçimi için zorunlu kısım ayrıldıktan sonra kalan kısmın ¼ ü takas edilebilir.( Yani ücret pusulasında görülen net aldığı ücret değil) Asgari Ücret zaten geçimi karşılamazken nasıl bölüneceği de başlı başına bir sorundur.
2-Haciz Yasağı ( Ücretin yalnız bir bölümünün haczi gereği)
İş Kanunu Md.35 hükmü gereği işçilerin aylık ücretinin ¼ ünden fazlası haczedilemez. Ancak hakim tarafından bakmak zorunda olduğu ve kendisinin geçimi için gerekli olduğuna karar verilen kısım çıkarıldıktan sonra ¼ ü haczedilebilecektir.
İstisnası :
Nafaka borcu alacaklılarının hakkı saklıdır.Hangi tür nafaka olursa olsun nafaka alacaklılarının alacağı için gerekirse işçi ücretinin tamamı haczedilir.
3-Ücretin Temlik Edilememesi ( Devir ve temlik yasağı)
Yasa koyucu işçinin kendisine karşı korumak istemiş . İşçi ücretinin ¼ ünden fazlasını devir ve temlik edemez. Koşulları haciz yasağı ile aynıdır.
Bu teminat “ücret” niteliğindeki ödemeler için geçerlidir.Bir tazminat ödemesi söz konusu ise 3 yasak da işlemeyecektir.Örneğin kıdem tazminatının tamamı devir ve temlik edilebilecektir
4- Ücret kesme cezasının sınırlandırılması ( Disiplin Cezası olarak ücretten kesintinin sınırlandırılması)
Uygulamada disiplin cezası olarak işçi ücretinden kesinti adını alır.İş Kanunu Md. 38 bu kesintinin şartlarını içerir.
38/I : İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez.
İşçinin ücretinden disiplin cezası olarak kesinti yapmanın şartları:
1- İş Sözleşmesi veya Toplu İş Sözleşmesinde böyle bir kesintiye gidilebilecek sebepler açıkça gösterilmelidir. Açıkça gösterilmeyen sebep ile ilgili kesinti yapılamaz.
2- Yasada belirtilen sınırları aşacak şekilde ücretten kesme cezası verilemez. Aksi halde aşan kısım derhal işçiye iade edilir ve işverene idari para cezası verilir.
3- Bu kesintiler 1 ayda 2 gündelikten; parça başı veya yapılan iş miktarına göre yapılan işlerde işçinin 2 günlük kazancından fazla yapılamaz.
4- Disiplin cezası olarak ücretten kesinti yapılabilmesi için ayrıca bu cezanın hangi sebeplerden dolayı uygulandığının derhal işçiye bildirilmesi zorunludur.
Ne şekilde bu kesintilerin muhafaza edilip nerelere harcanacağı İş Kanunu Md.38/3 de belirtilmiştir.
İş kanunu Madde 38/3 : Bu paralar işçilerin eğitimi ve sosyal hizmetleri için kullanılıp harcanmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı hesabına Bakanlıkça belirtilecek Türkiye’de kurulu bulunan ve mevduat kabul etme yetkisini haiz bankalardan birine, kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde yatırılır. Her işveren işyerinde bu paraların ayrı bir hesabını tutmaya mecburdur. Birikmiş bulunan ceza paralarının nerelere ve ne kadar verileceği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının başkanlık edeceği ve işçi temsilcilerinin de katılacağı bir kurul tarafından karara bağlanır.
İşveren disiplin cezası olarak ücretten keserek topladığı paraları kendisi için kullanamaz.
5- İşverenin ödeme güçlüğüne düşmesi halinde işçinin ücret garanti fonundan yararlanması
İş Kanunu Md.33
Eğer işveren :
a- Konkordato ilan ederse
b- İflas ederse
c- İşveren için aciz vesikası alırsa
Bu üç durumda işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan son 3 aylık ücret alacaklarını karşılamak amacıyla işsizlik sigortası fonu kapsamında ayrı bir ücret garanti fonu oluşturulur.
İş Kanunu Md. 33/ 1 de sayılan 3 durumda işçi ücretlerinin garanti altına alınması için bir ücret garanti fonu oluşturulmuştur.
İşverenin iflas etmesi ,konkordato ilan etmesi ve aciz vesikası almasından 3 ay önceki ücret alacakları için oluşturulmuş bir fondur. Ücret garanti fonundan faydalanmak isteyen işçinin güvence altında olan 3 ay önceki ücret alacaklarının ödeme güçlüğünden doğmuş olması gerekmektedir. İşveren iflas ilan etti ise garanti fonunca güvenceye alınmış olan ödeme iflas ilanından itibaren geriye doğru 3 aylık ücretleri kapsar.
Bu fonun finansmanı işverenlerce işsizlik sigortası olarak yapılan ödemelerin yıllık toplamının %1 ine karşılık gelen tutarının Ücret Garanti Fonuna aktarılması ile olur. İşveren kusurlu davranarak bu yüzdelik oranı fona yatırmamış olsa da sorumluluktan kurtulamaz. İşverenin kusuru işçiye yöneltilemez.
