Sonuç

Bu çalışmada, anonim ortaklıklar hukukunun en önemli konularından birini oluşturan yönetim kurulunun organ sıfatını kazanması ve kaybetmesi ile bu duruma bağlanan sonuçlar inceleme konusu yapılmıştır.

Bilindiği üzere, ortaklık tüzel kişiliğinin yönetimi ve temsili organla­rının varlığı ile mümkündür. Kanun koyucu tüzel kişiliğin niteliğine göre, zorunlu organları doğrudan doğruya kendisi hükme bağlamıştır. Bunun dı­şında, tüzel kişilerin kendi ihtiyaçları doğrultusunda ihtiyarî organlar oluş­turmalarında bir engel bulunmamaktadır.

Anonim ortaklıklar bakımından yönetim kurulu zorunlu organ olup, ortaklık açısından çok önemli fonksiyon taşır. Yönetim kurulu, gerçek kişi pay sahiplerinden oluşur ve sürekli faaliyette bulunur. Anonim ortaklığın sahip olduğu medenî haklar yönetim kurulu vasıtasıyla kullanılır. Anonim ortaklıkta tüzel kişiliğin kazanılmasından sona ermesine kadar, hatta sınırlı bazı durumlarda tasfiye sürecinde dahi şirketin yönetim ve temsili yönetim kuruluna aittir. Kanunda öngörülen diğer zorunlu organlar gibi yönetim ku­rulunun bulunmaması da anonim ortaklığın infisahı sebebidir.

İsviçre Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununda anonim ortaklık ile yönetim kurulu arasındaki ilişkinin hukukî niteliğini açıklayıcı mahiyette bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durum, anonim şirket ile yönetim kurulu arasındaki ilişkiye uygulanacak hukuk kurallarının tespitinde güçlükler or­taya çıkmasına neden olmaktadır.

Anonim ortaklıkların zorunlu organı olan yönetim kurulunun bu sıfa­tını kaybetmesi, şirket ve üçüncü kişiler açısından önemli sonuçları olan hukukî sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu gibi durumlarda ortaklı­ğın faaliyetlerini devam ettirmesi mümkün bulunmamakta olup, yalnızca bir hak süjesi olan şirketin faaliyetlerini devam ettirmesi amaçlanıyorsa tıpkı fiil ehliyetini kaybetmiş olan gerçek kişiler gibi korunması zarureti bulunmak­tadır.

Öte yandan, ortaklık yönetim kurulunun bu sıfatınının kaybedilmesi­nin geçici ya da kesin olmasının farklı sonuçları bulunmaktadır. Zira, bu sıfatın geçici olarak kaybedilmesi durumunda, geçici yönetim kurulu tayini, yedek yönetim kurulu seçimi, mahkemece yönetim kurulu üyesi seçilmesi, kayyım tayini gibi ihtimaller gündeme gelebilmektedir.

Yönetim kurulunun organ niteliğini daimi olarak kaybetmesi hâlinde ise pay sahipleri veya alacaklılardan herhangi birinin ya da Sanayi ve Tica­ret Bakanlığının şirketin feshini dava etmesi imkânı bulunmaktadır.

Hukukumuzda organ sıfatının sona ermesine bağlı olarak, bu sıfatı bulunmayan yönetim kurulunun iç ilişkideki idarî işlemleri ile dış ilişkideki temsil işlemlerinin akıbetinin ne olacağı hususu tartışma konusu edilmiştir. Doktrinde olduğu kadar yargı kararlarında da farklı uygulamalara rastlamak mümkündür. İncelememizde organ sıfatını kaybeden yönetim kurulunun işlemlerinin hukukî niteliği ortaya konulmuş ve çeşitli ihtimaller çerçeve­sinde değerlendirilmiştir.

K A Y N A K Ç A

Ansay, Tuğrul, “Anonim Şirketler Hukuku”, 3. bası, Ankara 1970.

Arslan, İbrahim, “Anonim Şirketlerde Yönetim Yetkisinin Sınırlandı­rılması”, Konya 1994.

Arslanlı, Halil, “Anonim Şirketler II-III, Anonim Şirketin Organizasyonu ve Tah­viller”, İstanbul 1960.

Atalay, Oğuz, “Anonim Şirketlerin İflâsı”, İzmir 1996.

Bilgili, Fatih, “İsviçre ve Alman Hukukunda Anonim Ortaklıkların Organlarının Davranışlarından Dolayı Üçüncü Kişiler Karşısındaki Sorumluluğu ve Organların Taz­minat Borcu”, Ankara 2004.

Çamoğlu (Poroy/Tekinalp), “Ortaklıklar”, İstanbul 2000.

Çamoğlu, Ersin, Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukukî Sorumlu­luğu (Sorumluluk), Ankara 1972.

Çevik, Orhan Nuri, “Anonim Şirketler”, Ankara 4. bası, 2002.

Domaniç, Hayri, “Anonim Şirketler Hukuku ve Uygulaması”, TTK Şerhi, C. II, İstanbul 1988.

Eriş, Gönen, “Ticari İşletme ve Şirketler”, C. II, 3. bası, Ankara 2003.

Helvacı, Mehmet, “Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumluluğu”, 2. bası, İstanbul 2001

İmregün, Oğuz, “Bilirkişi Raporları” (1985-1986), İstanbul 2000

İzmirli, Yadigar, “Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulunun Organ Niteliğinin Kay­bedilmesi ve Hukukî Sonuçları”, Ankara 2001.

Kaplan, İbrahim, “Banka İdare Meclisi Üyeleri ve Müdürlerin Hukukî Sorumlu­luğu”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, XI, 13-14 Mayıs 1994, Batider, Ankara 1994.

Kırca, İsmail, “Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeliği Seçimine İlişkin Kararların Hükümsüzlüğü, Bilgi Toplumunda Hukuk”, Ünal Tekinalp’e Armağan, C.1, İstanbul 2003.

Kiper, Osman, “Uygulamada Ticaret Şirketleri”, İstanbul 1996.

Moroğlu, Erdoğan, “Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü”, Ankara 1993.

Özkorkut, Korkut, “Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Kararlarının İptali”, Ankara 1996.

Öztan, Bilge, “Hukuk Tüzel Kişilerinde Organ Kavramı ve Organın Fiillerinden Doğan Sorumluluk”, Ankara 1970.

Pulaşlı, Hasan, “Şirketler Hukuku”, Konya 1995.

Şener, Oruç Hami, “Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku”, Ankara 2002.

Tandoğan, Haluk, “Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri”, C. II, Ankara 1987.

Teoman, Ömer, “Yaşayan Ticaret Hukuku, Hukukî Mütalâalar”, C. I, Kitap 2, (1986-1988), İstanbul 1993.

Türk, H. Sami, “Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantılarında Gündeme Bağlılık İlkesi ve Yönetim Kurulu Üyelerinin Azil veya Seçimi”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Ankara 6-7 Ocak 1984

Yavuz, Cevdet, “Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri”, C. II, İstanbul 1989.

---

[1] Bilgili, Fatih, “İsviçre ve Alman Hukukunda Anonim Ortaklıkların Organlarının Dav­ranışlarından Dolayı Üçüncü Kişiler Karşısındaki Sorumluluğu ve Organların Taz­minat Borcu”, Ankara 2004, s. 17.

[2] Bilgili, s. 17; Öztan, Bilge, “Hukuk Tüzel Kişilerinde Organ Kavramı ve Organın Fi­illerinden Doğan Sorumluluk”, Ankara 1970, s. 13.

[3] Bilgili, s. 14; Öztan, s. 31.

[4] Öztan, s. 8.

[5] Bilge, s. 82.

[6] Çevik, Orhan Nuri, “Anonim Şirketler”, Ankara 2002, s. 381.

[7] Çamoğlu (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, İstanbul 2000, s. 293.

[8] Helvacı, Mehmet, “Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumlu­luğu”, 2. bası, İstanbul 2001, s. 3.

[9] Carl-Friedrich von Savigny, “System des heutigen römischen Recht”, Berlin, 1840, C. II, s. 2; (Öztan, s. 5 ).

[10] Helvacı, s. 4.

[11] Helvacı, s. 4.

[12] Beuthıen, “Gibt es eine organschaftliche Stellvertretung”, NJW, 1999, 1142 ; Bil­gili, s. 25.

[13] Özkorkut, Korkut, “Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Kararlarının İptali”, Ankara 1996, s 78, 79.

[14] Çamoğlu, Ersin, “Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukukî Sorumlu­luğu” (Sorumluluk), Ankara 1972, s. 175.

[15] Organ kavramının tüzel kişinin bünyesinde yer alan benzer nitelikteki temsilci kav­ramıyla arasında fark olup olmadığı meselesi üzerindeki tartışmalar Türk Medenî Kanununun 49 ve 50’nci maddeleriyle sonuca bağlanmış bulunmaktadır. Organ kavramı ile temsilci kavramları arasında bazı yönleri itibarıyla farklar bulunduğu bir gerçektir. Tüzel kişiliğin organının ve temsilcisinin tüzel kişiliğin hizmetinde bulunması itibarıyla aralarında benzerlikler bulunmakla birlikte, önemli bir kısım farklılıklar da bulunmak­tadır. Nitekim, temsilciden farklı olarak organ tayininde üyeler ortaklığı temsil etmek hakkını organa naklettikten sonra ortaklık adına hak kazanılması ya da mükellefiyetlerin yerine getirilmesi bakımından hiçbir faaliyette bulunamazlar. Temsil ilişkisinde ise temsilci tayin eden kişiler temsilciye yerine getirmesi için devrettikleri bütün işler üze­rinde doğrudan doğruya tasarrufta bulunabilirler. Diğer bir anlatımla, temsilci temsil olunan kişiyi bertaraf edemez. Bu konuda ayrıntılı bilgi için bk. Bilge, s. 82-85.

[16] Özkorkut, s. 21.

[17] Çamoğlu (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 292; Teoman, Ömer, “Yaşayan Tica­ret Hukuku, Hukukî Mütalâalar”, C.I, Kitap 2, (1986-1988), İstanbul 1993, s. 32.

[18] Ansay, Tuğrul, “Anonim Şirketler Hukuku”, 3. bası, Ankara 1970 s. 103, 104; Çamoğlu (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 307; Kaplan, s. 134.

[19] Çamoğlu (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 307.

[20] Kaplan, İbrahim, “Banka İdare Meclisi Üyeleri ve Müdürlerin Hukukî Sorumlu­luğu”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, XI, 13-14 Mayıs 1994, Batider, Ankara 1994, 133, 134; Yavuz, Cevdet, “Türk Borçlar Hukuku Özel Hüküm­ler”, C. III, İstanbul 1989, s. 193-262.

[21] Çamoğlu (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 307.

[22] Bilge, s. 83, 84.

[23] Bilgili, s. 24, 25.

[24] ATF. 81 II, s. 223, 227 (Helvacı, s. 4).

[25] Ansay, s. 89.

[26] Ansay, s. 88; Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 313; Çevik, s. 400; Doğanay, “Türk Ticaret Kanunu Şerhi”, C. I, Ankara 1981, s. 736; Krş. Godin, Wilhelmi, m.70 A, 4; Telchmann, Koehler, m. 75, Ia, s. 167 (Ansay, s. 88, dn.18).

[27] Ansay, s. 88; Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 313.

[28] Ansay, s. 89.

[29] Ansay, s. 89; Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 313.

[30] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 313.

[31] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 314.

[32] Arslan, s. 70; Çamoğlu “Sorumluluk”, s. 102, 103.

[33] Burgi, m. 708, N.13, II; Wieland 126; Schucany, m. 705, N. 2 ( Ansay, s. 93, dn. 46 naklen).

[34] Kaplan, s. 136.

[35] Ansay, s. 93.

[36] Ansay, s. 93; Atalay, Oğuz, “Anonim Şirketlerin İflâsı”, İzmir 1996, s. 180.

[37] Bilgili, s. 79; Kaplan, s. 133;

[38] Bilgili, s. 79, dn. 40’ta sayılan yazarlar.

[39] Wurdinger, s. 119-125; Baumback, Huek, m. 84, N. 6; Gterke, s. 331, Arslan, s. 71, dn.174 naklen).

[40] Arslan, s. 72; Çamoğlu “Sorumluluk”, s. 104; Arslanlı, bu ilişkinin hukuki niteliği­nin belirlenmesi bakımından, ortaklık ile yönetim kurulu arasında yapılan söz­leşmede açıkça hizmet akdinden söz edilmesi ve bu akdin unsurlarına özellikle de ücret unsuruna yer verilmesi durumunda ilişkinin hizmet akdi olarak vasıflandırılması diğer hallerde ise vekalet hükümlerinin uygulanması gerektiğini ifade etmektedir. Arslanlı, Halil, Anonim Şirketler II-III, “Anonim Şirketin Organizasyonu ve Tahviller”, İstanbul 1960, s. 108.

[41] Arslan, s. 71; Bilgili, s. 79.

[42] Pulaşlı, Hasan, “Şirketler Hukuku”, Konya 1995, s. 237.

[43] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 308.

[44] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 308.

[45] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 313; Kiper, “Uygulamada Ticaret Şir­ketleri”, İstanbul 1996, s. 459; Pulaşlı, s. 238.

[46] Kırca, İsmail, “Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeliği Seçimine İlişkin Kararla­rın Hükümsüzlüğü”, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, C. 1, İstan­bul 2002, s. 495.

[47] Aynı yönde, Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesi, 28/9/1992 T., E: 2651, K: 9311.

[48] Kırca, s. 498; aynı görüşte Çevik, s. 410, 411.

[49] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 309.

[50] Pulaşlı, s. 239.

[51] Pulaşlı, s. 239.

[52] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 308; Pulaşlı, s. 239.

[53] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 309; Pulaşlı, s. 240.

[54] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 310; Çevik, s. 409, 410.

[55] Çevik, s. 416.

[56] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 310; Çevik, s. 415, 416.

[57] Çevik, s. 417.

[58] Pulaşlı, s. 241; Yargıtayın gündeme bağlılık ile ilgili olarak “Ortaklık genel kurulu­nun birinci toplantısında toplantı yeter sayısı oluşmamış ve ikinci toplantı yapıl­mışsa, bu toplantıda birinci toplantının gündemi görüşülür. Bu gündemde herhangi bir ek yapılamaz. Ancak, ek yapılması gerekirse, olağanüstü genel kurul toplantısı yapıla­rak bu toplantı gündemi olarak görüşülebilir.” Kararı mevcuttur. Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesinin, 28.03.1974 T, 645 E.1075 K.

[59] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 312; Krş. İmregün, “gündemde se­çim maddesi yer almamış olsa dahi, genel kurul yapılan görüşmeler sonucu yönetim kurulunun azline giderse, derhal yeni bir seçim yapabilir. Bu gündeme bağlılık ilkesinin bir istisnasıdır. Genel kurulun güveni kalmadığı yönetim kuruluna gelecek toplantıya kadar ortaklık yönetim ve temsilini bırakması beklenemez.” s. 341.

[60] Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesinin, 2.7.1979 T. 1882 E.- 3487 K. (Çevik, s. 419).

[61] Türk, H. Sami, “Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantılarında Gündeme Bağlı­lık İlkesi ve Yönetim Kurulu Üyelerinin Azil veya Seçimi”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Ankara 6-7 Ocak 1984, s. 175-222.

[62] Pulaşlı, s. 241.

[63] Atalay, s. 181.

[64] Atalay, s. 181.

[65] Atalay, s. 181.

[66] Arslan, İbrahim, “Anonim Şirketlerde Yönetim Yetkisinin Sınırlandırılması”, Konya 1994, s. 62, 63.; Çamoğlu, “Hukukî Sorumluluk”, s. 175.

[67] İzmirli, Yadigar, “Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulunun Organ Niteliğinin Kay­bedilmesi ve Hukukî Sonuçları”, Ankara 2001, s. 124.

[68] İzmirli, s. 124.

[69] İzmirli, s. 126.

[70] Çevik, s. 462.

[71] Doğanay, C. I, s. 7338; İmregün, “Bilirkişi Raporları” (1985, 1986), İstanbul 2000, s. 194; İzmirli, s. 126.

[72] Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesi, 8.11.1982 T. 3858 E. 4511 K.

[73] İzmirli, s. 127.

[74] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 309; İzmirli, s. 127.

[75] Palandt, Heınrıchs, p.29, s. 31, 32 (İzmirli, s. 128, dn. 148 atfen).

[76] Ripert, Roblot, s. 819 (İzmirli, s. 128, dn. 150 atfen).

[77] Şener, Oruç Hami, “Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku”, Ankara 2002, s. 83, 84.

[78] İFM, 12.12.1968 T. 1969, I, 377-380 (İzmirli, s. 133)

[79] İzmirli, s. 133.

[80] Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesi, 17.10.1989 T, 6381 E.5454 K. (Şener, s. 83).

[81] Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesi, 21.02.1994 T, 4208 E.1331 K. (Şener, s. 83).

[82] İzmirli, s. 136, yönetim kurulunun organ sıfatını kaybetmesi ile ilgili olarak açıl­ması gereken davaya ilişkin olarak bk. Eriş, Gönen, “Ticari İşletme ve Şirketler”, C. II, 3. bası, Ankara 2003, s. 2563 vd.

[83] Özkorkut, s. 93.

[84] Özkorkut, s. 93.

[85] Moroğlu, Erdoğan, “Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Ortaklıkta Genel Ku­rul Kararlarının Hükümsüzlüğü”, Ankara 1993, s. 78, 79.

[86] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 310.

[87] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 310.

[88] İzmirli, s. 87.

[89] İzmirli, s. 87; Yavuz, Cevdet, “Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler”, C. II, İstan­bul s. 261.

[90] Tandoğan, Haluk, “Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri”, C. II, 1987, s. 664.

[91] Tandoğan, s. 661.

[92] İzmirli, s. 89; Yavuz, s. 262.

[93] İzmirli, s. 91

[94] Tandoğan, s. 665.

[95] Çevik, s. 462; Domaniç, Hayri, “Anonim Şirketler Hukuku ve Uygulaması”, TTK Şerhi, C. II, İstanbul 1988, s. 481; Şener, s. 81.

[96] İzmirli, s. 91.

[97] Çamoğlu, (Poroy, Tekinalp), “Ortaklıklar”, s. 310.

[98] İzmirli, s. 91.

[99] Çamoğlu, s. 343; İzmirli, s. 92.

[100] Çamoğlu, s. 344.

[101] Çamoğlu, s. 344.

[102] Domaniç, s. 482, 483.

[103] Çevik, s. 413.

[104] Çevik, s. 410-413.

[105] Yargıtay Onbirinci Hukuk Dairesinin 30.11.1992 T., 6270 E. 11024 K.

[106] İzmirli, s. 94; aynı görüşte, Şener, s. 83.

[107] İzmirli, s. 94; Krş. İmregün, “Görev süresini aşan yönetim kurulu üyeleri, genel kurul herhangi bir nedenle toplanmaması hâlinde sicilde temsilci olarak görüldükleri sürece, sübjektif iyiniyet sahibi üçüncü kişilere karşı ortaklığı temsil yetkisini haiz olurlar.” s. 23, 24.

[108] Çamoğlu, Hukukî Sorumluluk, s. 183.

[109] İzmirli, s. 95.

[110] Yavuz, s. 262.

[111] İzmirli, s. 97.

[112] İzmirli, s. 97; Yavuz, s. 262.

[113] İzmirli, s. 97; Yavuz, s. 262.

[114] İzmirli, s. 97; Yavuz, s. 262.

[115] İzmirli, s. 97.

Hüseyin EKİNCİ

Kanunlar Genel Müdürlüğü

Tetkik Hâkimi