ABD Ticaret Hukukunda Temel Kavramlar
Bu makale halen Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi olan Sayın Doçent Doktor Mustafa CAN tarafından 1999 yılında yazılmıştır.
Küreselleşme olgusu ile birlikte hukuk alanında da ciddi değişimler ve etkileşimler gündeme geldi. Dünyanın küçüldüğü, sınırların ortadan kalktığı, bilginin hızla yayıldığı bir yüzyılda, hukuk da bu değişimden etkilendi. Özellikle ticaret hukuku alanında etkileşim ve değişim kendisini daha da hissettirdi. İletişim alanında yaşanan gelişmeler, bu değişimleri daha da hızlandırmaktadır. Günümüzde dünya ticaret hacmi 200 trilyon doları aşmış bulunmaktadır. Yabancı sermaye sınır tanımamaktadır. Başta bankacılık olmak üzere finansal kuruluşlar faaliyetlerini dünyanın her tarafına yaymaktadırlar.
Küreselleşme hareketinden en çok istifade eden ülkeler, sırasıyla ABD, Japonya ve Avrupa Birliğidir. Bu ülkelerin dünya ticaret hacminden aslan payı almalarının sebeplerinden birincisi bilgi toplumu olmaları, ikincisi çağdaş hukuk sistemine sahip olmaları ve bu sistemi sürekli değişen şartlara göre uyarlamalarıdır. Ülkemizde yaşanan son ekonomik krizin temel sebeplerinden birisi, küreselleşme olgusunu fark edemeyişimiz, ikincisi hukuk sistemimizin eksiklikleridir. Bu temel sorunlara farklı bakış açısı kazandırmak amacıyla, dünya ticaretinden en büyük payı alan, dünyanın en büyük finansal kuruluşlarına ve ticari organizasyonlara sahip, ABD ticaret hukuk sistemini çalışmamıza esas aldık.
ABD ticaret hukuku, ABD’nin en geniş ve dağınık hukuk sistemidir. Bir taraftan eyaletlerin kendi iç düzenlemeleri, diğer taraftan eyaletler arası ilişkilerde veya eyaletlerde uygulanacak federal düzenlemeler, bunlara ilaveten uluslar arası ticarete ilişkin düzenlemeler, ticaret hukuku sistemi içerisinde mütalaa edilmektedir. ABD dünya ticaretinde diğer rakip ülkelerle rekabet halindeyken, kendi içinde de eyaletler arasında da rekabet devam etmektedir.Yine ABD yabancı sermayeyi kendi ülkesine çekmek için, diğer ülkelerle yarış içindeyken, eyaletler de kendi aralarında, en çok yabancı sermayeyi çekmek çabası içindedirler. Bu rekabette gerek ABD için, gerekse eyaletler için en güçlü silah hukuktur. Bir başka deyişle, ABD, diğer ülkelere göre, eyaletlerde diğer eyaletlere göre, ticaret ve yatırım açısından daha avantajlı duruma gelmek için, yasama organları günün şartlarına uygun düzenlemeleri yapmaktadırlar. Dolayısıyla gelişmeleri yakından takip eden yatırımcıların menfaatlerine uygun düzenlemeler yapan eyaletler, diğer eyaletlere nazaran daha avantajlı durumda olduklarından, sermayeyi ve yatırımı çekme başarısı göstermektedirler. Bu açıdan ABD’ de sadece ticari değil hukuki rekabet de söz konusudur. Başarının ve sürekliliğin teminatı ticari ve hukuki rekabetin devamlılığına bağlıdır. ABD bu devamlılığı sürdürdüğü için dünya ticaretinde söz sahibidir. Eyaletler arasında da, sermayeyi ve yatırımları çekmede birinci sırayı alan, Delaware, Nevada gibi eyaletler vardır. Örneğin ABD içinde faaliyette bulunacak ticari organizasyonlardan halka açık anonim ortaklıklar(publicly held corportion)[1], Delaware eyaletini[2], kapalı tip olarak isimlendirilen anonim ortaklıklar(closed corporation)[3] Nevada eyaletini tercih etmektedirler.
Tüm bu hususları göz önünde bulundurarak çalışma konusu olarak, “ABD Ticari Organizasyonlara İlişkin Temek Kavramlar” başlığı altında, ABD ticaret hukukunda önemli ticari kavram, müessese, düzenleme ve ilkeleri incelemeyi seçtim. Yukarıda da belirttiğim üzere, ABD ticaret hukuku oldukça geniş ve dağınık bir alana sahip olduğundan, çalışma alanını belirleme ve sınırlama oldukça zor olacaktır.
ABD hukuk sisteminin Anglo-Sakson Hukuk sistemi içerisinde yer alması, ülkemizin Kara Avrupa Hukuk Sistemini benimsemesi, ABD hukukuna ilişkin olarak yapılan çalışmaların az olmasının temel sebeplerinden biridir. Bu açıdan bazı kavram ve müesseseleri açıklamada ve yerine oturmada da oldukça güçlük çektim. Ancak çalışma konumda temel olarak esas aldığım, “BLACK’S Law Dictionary”[4] adlı hukuk sözlüğü, tüm sorunları çözmeme yardımcı olacak niteliktedir.
“ABD’de Ticari Organizasyonlara İlişkin Temel Kavramlar” adlı çalışma üç bölüm içerisinde incelenecektir. Birinci bölümde, ticari organizasyonları anlamamızda bize yardımcı olacak, temel hukuki kavramlara yer verilecektir. Bu bölümde hukuk ve hak kavramından hareketle, ticaret hukukunun kaynakları, mahkemeler, ticari nitelikteki federal ve eyalet yönetsel kuruluşları, ticari nitelik arz eden suçlar incelenecektir. İkinci bölümde ise, ticari organizasyonların yapmış oldukları sözleşmeler incelenecektir. Bu bölümde, sözleşmelerin yapısı, kuruluşu, türleri ve sona ermesi gibi hususlar incelenecektir. Üçüncü bölümde ise, ticari organizasyon türleri, bunların kuruluşları, faaliyetleri, son ermeleri incelenecektir. Bu bölümde özellikle ortaklık şeklinde kurulan ve “general partnership”, “limited partnerships”, “limited liability companies”, “corporations” olarak adlandırılan organizasyon modellerine yer verilecektir. Çalışmamız sonuç bölümünde yapılacak değerlendirme ile son bulacaktır.
